БІЗ ТУРАЛЫ
Әлемдік қоғамдастықтың толыққанды субъектісі ретінде қазіргі кезеңдегі Қазақстанның үдемелі дамуы жағдайында қазіргі заманғы қоғамның болмысы мен қажеттіліктеріне сәйкес қазақ халқының ұлттық игілігі туралы ғылыми білімді сақтау мен зерделеу, сондай-ақ насихаттау қажеттігі пісіп-жетілді.
Мәдени мұраны сақтау жөніндегі міндеттерді іске асырудың маңызды құралдарының бірі мемлекеттік коммерциялық емес ғылыми-зерттеу мекемесін құру болып табылады.
Институт тұжырымдамасы "Мәдениет туралы" Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 15 желтоқсандағы Заңына, "Ғылым туралы" Қазақстан Республикасының 2011 жылғы 18 ақпандағы Заңына, ЮНЕСКО құжаттары бойынша (1972 жылғы мәдени және табиғи мұраны қорғау жөніндегі ЮНЕСКО Конвенциясы, 2003 жылғы материалдық емес мәдени мұраны қорғау туралы халықаралық конвенция) және мәдени әртүрлілік пен мәдени мұраны сақтау мәселелері бойынша ИКОМ-ға сәйкес әзірленді.

Институттың Мақсаты:
Қазақ халқының мәдени мұрасын зерттеу, сақтау, қайта құру және насихаттау.

Институт Міндеттері:

• қазақ халқының материалдық және материалдық емес мұрасын іргелі және қолданбалы зерттеулер бойынша ғылыми және ғылыми-қолданбалы бағдарламалар мен жобаларды әзірлеу және жүргізу;
  
• қазақ халқының этногенезі, нәсілогенезі және этникалық тарихы проблемаларын әзірлеу;
• Қазақстан аумағында кешенді археологиялық зерттеулерді ұйымдастыру және жүргізу;
• қазақ халқының дәстүрлі мәдениетін оның тарихи нысандары мен қазіргі "тірі" көрінісінде зерделеу;
• қазақ халқының дәстүрлі мәдениетін зерделеу бойынша этнографиялық экспедиция ұйымдастыру және өткізу;
• ономастиканы (топонимика, гидронимдер, оронимдер және т. б.) зерделеу жөніндегі шараларды жүзеге асыру;
• Қазақстан өңірлерінің топонимикасын зерттеу бойынша экспедиция ұйымдастыру және өткізу;
• музыкалық мұраны, фольклорлық-эпикалық мұраны, сәндік-қолданбалы және зергерлік өнерді, қолөнер өндірісін зерделеу жөніндегі шараларды жүзеге асыру;
• Қазақстан Республикасының тарих және мәдениет ескерткіштерінің электрондық дерекқорын жасау;
• Қазақстан Республикасының тарихи-мәдени мұра объектілеріне мониторинг және сараптама жүргізу;
• құрылысқа бөлінген жер учаскелерінде тарихи-мәдени (археологиялық) сараптамалар жүргізу, сондай-ақ мәдени құндылықтарды бағалау;
• Қазақстанның антропологиялық коллекцияларын сақтауға арналған арнайы бөлімше құру;
• Қазақстан аумағында орындалған археологиялық жұмыстар бойынша ғылыми есептер қорын құру;
• институттың тәжірибелік қызметіне жаңа технологияларды енгізу;
• мәдени мұраны сақтау және зерделеу мәселелері бойынша әртүрлі бейінді, оның ішінде халықаралық ұйымдармен ынтымақтастық;
• ғылыми еңбектерді, сериялық басылымдарды және т. б. дайындау және басып шығару.;
• әлеуметтік-мәдени іс-шаралар, оның ішінде ғылыми конференциялар, симпозиумдар, дөңгелек үстелдер, семинарлар, кеңестер өткізу;
• Қазақстанның мәдени мұрасы бойынша мультимедиялық өнімдерді жасауға қатысу.

Институт ұсынылған міндеттерді орындау мақсатында келесі қызмет түрлерін жүзеге асырады:

• ұлттық мәдени мұра саласында іргелі, әдістемелік және қолданбалы ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізеді;
  
• ұлттық мәдени мұра саласындағы ғылыми зерттеулердің ұйымдастырушысы және үйлестірушісі болады;
• мәдени мұраның жай-күйін көрсететін ақпараттық деректер базасын жасайды;
• тарихи-мәдени ортаны сақтау, сауықтыру және дамыту жөнінде тиімді шаралар қабылдайды;
• жылжымалы, жылжымайтын және өзге де мұра объектілеріне, сондай-ақ оларды пайдалану жобалары мен бағдарламаларына кешенді және арнайы сараптамаларды жүзеге асырады;
• тарихи-мәдени қорықтарды, қаумалдарды, мұражайларды құру бойынша жобалау жұмыстарына сараптама жүргізеді;
• баспа қызметін жүзеге асырады, баспа және картографиялық өнімдерді әзірлейді және шығарады;
• ғылыми, ғылыми-практикалық конференциялар, кеңестер, семинарлар, көрмелер (оның ішінде халықаралық) ұйымдастырады және өткізеді.

Күтілетін нәтижелер:

• тарихи-мәдени мұраны зерделеу мен сақтау жөніндегі тұрақты жүйе құру;
  
• Қазақстан Республикасының ұлттық игілігін зерделеу, сақтау саласында бірыңғай үйлестіру жүйесін құру;
• басым ғылыми бағыттар бойынша ғылыми-техникалық бағдарламаларды іске асыру және Қазақстан Республикасының ұлттық игілігін зерделеу, сақтау саласында бәсекеге қабілетті нәтижелерге қол жеткізу;
• Қазақстан Республикасының игілігін зерделеу, сақтау саласында теориялық білімді дамыту;
• қазақ халқының дәстүрлі мәдениетінің кейбір компоненттерін жаңғырту;
• ғылыми еңбектерді, "Қазына"монографияларын дайындау және сериялық басып шығару;
• каталогтарды, альбомдарды дайындау және басып шығару;
• Қазақстан Республикасы Ұлттық музейінің ғылыми-зерттеу базасын нығайту;
• Қазақстан Республикасы Ұлттық музейінің қорлары мен экспозицияларын толықтыру.

Институт Құрылымы
Институт Қазақстан Республикасы Ұлттық музейінің құрылымдық бөлімшесі болып табылады. Институт құрамында 23 қызметкер жұмыс істейді, олардың ішінде бір ҚР ҰҒА академигі, үш тарих ғылымдарының кандидаты, Бір PhD.

Институт 2014 жылы құрылған және келесі бөлімшелерден тұрады:

• Тарихи-мәдени мұра бөлімі;
  
• Қазақтың дәстүрлі мәдениет бөлімі;
• Мәдени мұраны ғылыми және цифрлы құжаттау бөлімі;
• «Қасиетті Қазақстан» бөлімі;
• Физикалық антропология зертханасы;
• Археологиялық материалдарды бастапқы өңдеу зертханасы.

Жобалар
Бес жыл ішінде Институт қызметкерлері 21 ғылыми және ғылыми-қолданбалы жобаның жетекшілері, жетекшілері және орындаушылары болды.
1. "Бірлескен Қазақ-Корей зерттеулері" (Корея Республикасының ұлттық мәдени мұра институтымен бірлесіп). Жоба жетекшісі Қазақ жағынан – А. Оңғарұлы (2015 жылдан бүгінгі күнге дейін);
2. "Батыс Сібір қазақтары" (РҒА СБ Археология және этнография институтының Омбы филиалымен бірлесіп). Жоба жетекшісі – А. Мұсағажинова (2014-2016);
3. "Солтүстік-Шығыс Қазақстанның тас ғасыры ескерткіштерін зерттеу жөніндегі Халықаралық қазақ-ресей археологиялық экспедициясы" (РҒА СБ археология және этнография институтымен бірлесіп). Жоба жетекшісі Қазақ тарапынан – Ж. Қ. Таймағамбетов, орындаушы – Т. Мамыров (2015-2016);
4. "PALEOSILKROAD" (ГФР Тюбинген университетімен бірлесіп). Жоба жетекшісі Қазақ тарапынан – Ж. Қ. Таймағамбетов, орындаушы – Т. Мамыров (2016);
5. "Қазақ даласының сақ-савромат мәдени көкжиегі: Тарихи диахрониядағы мәдениетаралық байланыстар мәселелерін зерттеу" тақырыбы бойынша ҚР БҒМ ҒК гранттық жобасы (Археология институтымен бірлесіп). Ә. Х. Марғұлан). Жоба жетекшісі – А. Оңғарұлы (2015-2017);
6. Храм кешендерінің материалдары бойынша Үстірт пен Арал өңірінің Сако-массагеттерінің дүниетанымы мен діни көзқарастары "тақырыбы бойынша ҚР БҒМ ҒК гранттық жобасы (Археология институтымен бірлесіп). Ә. Х. Марғұлан). Жоба жетекшісі – А. Оңғарұлы (2015-2017);
7. ҚР БҒМ ҒК "Арал-Каспий аймағының ежелгі халқы: мәдениеттердің көші-қоны және эволюциясы (тас және палеометалл дәуірлері)" тақырыбы бойынша гранттық жоба (Археология институтымен бірлесіп). Ә. Х. Марғұлан). Жоба жетекшісі-Т. Мамыров – 2015-2017);
8. "Оңтүстік-Батыс Балқаш маңы Палеолиті" тақырыбы бойынша ҚР БҒМ ҒК гранттық жобасы (Археология институтымен бірлесіп). Ә. Х. Марғұлан). Жоба жетекшісі-Т. Мамыров – 2015-2017);
9. "Торғай даласының ерте темір ғасырының қорғандары"демеушілік жобасы. Жоба жетекшісі – А. Оңғарұлы (2016-2017);
10. ҚР МСМ "Қазақстанның мәдени мұрасын өткізу және экспедициялау және ЮНЕСКО-ның "материалдық емес мәдени мұраны қорғау туралы" Конвенциясын іске асыру бойынша есепті дайындау " жобасы (2017);
11. "Сарыарқа тарихи-мәдени мұрасының деректер базасын құру және геоақпараттық картографиялау". Жоба жетекшісі – А. Оңғарұлы (2015 жылдан бүгінгі күнге дейін);
12. "Қазақ Алтайының сақтар мен сяньбилер ескерткіштері "("Берел" мемлекеттік тарихи-мәдени қорық-музейімен бірлесіп). Жоба жетекшісі-З. Самашев, негізгі орындаушы - А. Оңғарұлы (2018);
13. "Әулиеата тарихи-мәдени мұрасының деректер базасын құру және геоақпараттық картографиялау" (2018);
14. "Ұлттық қазақ тағамдары елдің туристік брендінің ажырамас бөлігі ретінде "("Қазақ тағамтану академиясымен"," Kazakh Tourizm "ҰК АҚ,"Qazaqgeography" РҚБ-мен бірлесіп). Жоба жетекшісі – А. Мұсағажинова (2018-2019);
15. ҚР БҒМ ҒК гранттық жобасы "фермерлер мен малшылардың байланысы аймағындағы Арал өңірінің қалалық мәдениеті (б.з. і мыңжылдығы)" (ҚМУ-мен бірге). Корқыт-ата). Жоба жетекшісі-Р. Дәрменов – 2018-2020);
16. ҚР БҒМ ҒК "Сырдарияның төменгі ағысында (Б.З. І мыңжылдығы) қалалық мәдениеттің қалыптасу үдерісіндегі Арал өңірінің отырықшы-егіншілік тайпаларымен түркі-оғыз тайпаларының этномәдени байланыстары" тақырыбындағы гранттық жобасы (ҚМУ-мен бірлесіп). Корқыт-ата). Жоба жетекшісі-Р. Дәрменов – 2018-2020);
17. "Сортөбе қалашығындағы археологиялық жұмыстар" (ҚМУ-мен бірге). Корқыт-ата). Жоба жетекшісі-Р. Дәрменов – 2018-2020);
18. ҚР БҒМ ҒК "Сарыарқаның мәдени мұрасын зерттеу, сақтау және дәріптеу"бағдарламалық-мақсатты жобасы. Жоба жетекшісі – А. Оңғарұлы (2018-2020);
19. "Алтай-Тарбағатай: қола дәуірінен ерте орта ғасырға дейін "("Берел" мемлекеттік тарихи-мәдени қорық-музейімен бірлесіп). Жоба жетекшісі-З. Самашев, орындаушы - А. Оңғарұлы (2019);
20. "Маңғыстау облысының ескерткіштері бойынша виртуалды 3D турды әзірлеу" (2019);
21. "Алтын адамның Бейбітшілік мұражайына шеруі" халықаралық көрме жобасы (2018-2020).

АРХЕОЛОГИЯЛЫҚ МҰРА
Археологиялық мұра бөлімі ең алдымен Қазақстан аумағында және оған іргелес елдерде археологиялық зерттеулер жүргізумен айналысады.
2015 жылдан бастап бөлім қызметкерлерінің күшімен Қазақстан аумағында 42 археологиялық экспедиция ұйымдастырылып, өткізілді.

Негізгі оның:
1. Бірлескен Қазақ-Корей экспедициясы. Қаратөбе Обасы. Алматы облысы, Райымбек және Кеген аудандары (2015-2019);
2. Бірлескен Қазақ-Ресей экспедициясы. Тас дәуірінің ескерткіштері. ШҚО (2015-2016);
3. Торбин отряды. Тортобаның жерлеу-еске алу кешені. Ақтөбе облысы, Қобда ауданы (2015-2017);
4. Қарқара отряды. Қарқара жерлеу-еске алу кешені. Алматы облысы, Райымбек ауданы (2015-2017);
5. Маңғыстау отряды. Ғибадатханалар Айгырлы 2, содан Кейін. Маңғыстау облысы, Түпқараған және Мұнайлы аудандары (2015-2017);
6. Торғай отряды. Саба жерлеу-еске алу кешені. Қостанай облысы, Арқалық қаласының аумағы (2017-2019);
7. Тарбағатай отряды. Елеке сазы қорымы. ШҚО, Тарбағатай ауданы (2018-2019);
8. Қызылорда отряды. Жетіасар мәдениетінің ескерткіштері (Ширкейли Қосасар), ортағасырлық Жанкент және Қышқала қалашықтары. Қызылорда облысы (2017-2019) және т. б.
Археологиялық зерттеулер географиясы Қазақстанның шығыстан батысқа дейінгі барлық аумағын қамтыды.
Зерттеудің хронологиялық шеңбері: тас дәуірінен ерте орта ғасырларға дейін.
Жүргізілген дала жұмыстарының нәтижесінде қазақ даласының ежелгі және ортағасырлық тарихы бойынша жаңа материалдар алынды.
Далалық археологиялық жұмыстар кезеңінде 2015 жылдан 2019 жылға дейін Қазақстан Республикасы Ұлттық музейінің "Халық қазынасы" институтының зертханасына 10 000-ға жуық артефакт келіп түсті, сондай-ақ Қор палеоантропологиялық, палеозоологиялық және басқа да жаңа материалдармен толықтырылды.

МАТЕРИАЛДЫҚ ЕМЕС МӘДЕНИ МҰРА
Бөлім Қазақ халқының материалдық емес мұрасын зерделеу, сақтау және танымал ету саласында зерттеулер жүргізеді.
Дәстүрлі халық мәдениетін сақтаудың маңызды тәсілдерінің бірі этнографиялық экспедицияларды ұйымдастыру және өткізу болып табылады. Олардың арқасында материалдық және рухани мәдениеттің ескерткіштері сатып алынады, зерттеледі және сақталады.
Бес жыл ішінде біз Қазақстанның түрлі өңірлері бойынша 11 этнографиялық және музыкалық-фольклорлық экспедиция ұйымдастырып, өткіздік. Веб-сайт әзірленді www.ich.kz қазақ халқының материалдық емес мәдени мұрасын сақтау және көпшілікке тарату бойынша.
"Сарыарқаның мәдени мұрасын зерттеу, сақтау және көпшілікке тарату" жобасы аясында (2018-2019 жж.) біз Сарыарқаның және Батыс Сібір қазақтарының материалдық емес мәдени мұрасы бойынша дала жұмыстарын жүргіздік. Материалдарды жинау сұхбат және суретке түсіру әдістерімен жүзеге асырылды. Арнайы әзірленген сауалнамаларға сәйкес, 300 ақпаратшымен сұхбаттасу жүргізілді, 250 сауалнама толтырылды, осы өңірдегі Қазақ ұлттық тағамдарының 150 тағамдарының рецептері мен дайындау технологиялары тіркелді.
РҒА СБ археология және этнография институтының Омбы филиалымен қол қойылған меморандум негізінде 2017-2018 жылдары шекара маңы аумағындағы қазақтардың этнографиясын зерттеу бойынша бірлескен экспедициялар ұйымдастырылды және өткізілді. Жұмыс нәтижесінде біз Батыс Сібір мен Алтай өлкесі қазақтарының ұмытылған 25 тамағын тіркедік. Отбасылық-тұрмыстық салттарды (бала туумен байланысты салттар, жерлеу-еске алу рәсімдері) білетін 45 ақпарат берушімен материал пысықталды.
"Ұлттық қазақ тағамдары елдің туристік брендінің ажырамас бөлігі ретінде" жобасы ғылыми зерттеулерді коммерцияландыруға бағытталған. Екі жыл ішінде 200 тағамның рецептурасы қалпына келтірілді, Қазақ тағамтану академиясымен бірге тағамдық биологиялық құндылығы есептелді, жаңа өнімдер шығарылды (бие мен ешкі сүтіндегі десерттер). "Қазақы ас: дәстүр мен дәм"кітабы жарық көрді.
Бөлімнің маңызды бағыттарының бірі қазақ халқының музыкалық мұрасын зерттеу болып табылады. Бұл бағыт бойынша 2017-2019 жылдары Алматы, Оңтүстік Қазақстан (қазіргі Түркістан) және Қарағанды облыстарының аумағында далалық зерттеулер жүргізілді. Нәтижесінде 431 музыкалық шығарма жиналды және жазылды (аудио/видео және фото форматында). Олардың арасында 197 күй, 83 халық және авторлық әндер, 9 жарапазан, 10 сынсу, 70 бата, 20 жоқтау, 16 Қараөлең, 2 қисса, 2 жар – жар және т. б. бар.
Қазақ халқының музыкалық мұрасын зерттеу нәтижесінде біз үш кітап дайындадық: М.Хусайынұлы, Қ. Ахмерұлы "Алтай-Қобда қазақтарының домбыра және сыбызғы күйлері", "Шәкір Әбеновтің күй мұрасы" және Болат Сарыбаев "Қазақтың музыкалық аспаптары. Қазақ музыкалық аспаптары".
М. Хұсайынұлының кітабында, Қ. Ахмерұлы" Алтай-Қобда қазақтарының домбыра және сыбызғы күйлері " алғаш рет бірге жиналып, нотаға түсіріліп, бұрын беймәлім болып келген және ішінара жарияланған шертпе қазақ халқының Алтай-Қобда дәстүрінің 321 күйі жарық көрді. Сондай-ақ, осы бай мұраның өміршеңдігін қамтамасыз еткен тасымалдаушылар, орындаушылар туралы ақпарат берілді.
Болат Сарыбаевтың " Қазақтың музыкалық аспаптары. Қазақ музыкалық аспаптары " бөлімінде қазақтың үрмелі, Ішекті, тілдік, соқпалы және дыбысталатын аспаптары толық сипатталған.
2015-2019 жылдар аралығында "Қазақ тағамдары"тақырыбында 6 фестиваль және 35 мастер-класс өткізілді.

ГАЖ ЖӘНЕ 3D МОДЕЛЬДЕУ
Институтта 2015 жылдан бастап тарихи-мәдени объектілердің деректер базасын қалыптастыру және Сарыарқаның мәдени мұрасын электрондық картографиялау кезінде ГАЖ қолдану бойынша жұмыстар жүргізілуде. 2015-2018 жылдары ескерткіштердің геоақпараттық деректер базасы құрылды және Ақмола облысының Еңбекшілдер (қазіргі Біржан сал), жақсы, Сандықтау, Аршалы аудандарының тарихи-мәдени мұра объектілерін геоақпараттық картографиялау орындалды. 2018 жылы "бірлескен Қазақ-Корей зерттеулері"халықаралық жобасы аясында Алматы облысы Кеген өзенінің алқабында археологиялық нысандарды ГАЖ-картографиялау жүргізілді.
Карталар ArcGISDesktop ГАЖ бағдарламасында жасалады. ГАЖ-дің басты ерекшелігі-координаттар жүйесін қолдану, көбінесе топологиямен үйлеседі.
ГАЖ-картографиялау әдістері Ақмола облысының ескерткіштер жинағын жасау кезінде де қолданылады. 2018-2019 жылдары Ақмола облысының Ерейментау және Целиноград аудандарының әкімшілік бірліктері бойынша ескерткіштер картасы жасалды. ГАЖ көмегімен Ақмола облысы шегінде Атбасар мәдениеті ескерткіштерінің картасы жасалды.
Қазіргі уақытта объектілердің үш өлшемді виртуалды модельдерін (3D-модельдерді) жасау және пайдалану тарихи-мәдени мұра объектілерін мемлекеттік қорғаумен, сақтаумен, пайдаланумен және танымал етумен байланысты қызметтің маңызды бөлігіне айналуда.
2018-2019 жылдары Жамбыл (34), Қарағанды (37) және Маңғыстау (18) облыстарындағы жалпыұлттық және өңірлік маңызы бар киелі объектілердің 3D-модельдері сканерленіп, жасалды. Осы жылдар ішінде фотограмметриялық 3Д сканерлеу әдісімен Сарыарқаның бірегей объектілерінің 3D-модельдері де құрылды (7). Оларды сайттан көруге болады https://sketchfab.com/Archaeology.kz.
Институт қызметінің маңызды бағыттарының бірі топонимикалық зерттеулер жүргізу болып табылады. Жұмыстың мақсаты-Сарыарқаның тарихи топонимдері туралы мәліметтер жинау, оларды ғылыми талдау, мәліметтер базасын құру және ғылыми айналымға енгізу. Осы бағыт бойынша Ақмола, Қарағанды, Қостанай облыстарында далалық зерттеулер және Омбы облысының мемлекеттік тарихи мұрағатының (Омбы қ., РФ) және ҚР орталық мемлекеттік мұрағатының (Алматы қ.) қорларымен жұмыстар жүргізілді. Мұрағаттық құжаттарды талдау негізінде Ақмола облысының ономастикалық комиссиясына тарихи атауларды 36 елді мекенге қайтару туралы ұсыныс жіберілді.

ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫСТАР
Институттың жеке бөлімшесі физикалық антропология зертханасы болып табылады. Физикалық антропология зертханасын белгілі антрополог, ҚР ҰҒА академигі О.Исмағұлов басқарады.
Қазіргі қазақ популяциясын зерттеудің кешенді бағдарламасы бойынша алынған нәтижелер соматология, одонтология, дерматоглифика, серология, краниология сияқты көрсеткіштер бойынша қазақ халқының өзіндік антропологиялық мәртебесі бар екенін айғақтайды. Демек, қазақ халқының физикалық ерекшеліктерінің қалыптасуы тамыры терең ежелгі дәуірге, ұзындығы төрт мың жылдан асады.
Академиктің басшылығымен ҚР Ұлттық музейінде Қазақ халқы мен оның ата-бабаларының физикалық антропологиясы бойынша деректер ұсынылатын жаңа экспозициялық зал құрылуда. Экспозиция 40 ғасырдан астам уақыт бойы ежелгі қазақ жерінде қазақ халқының қалыптасуы мен даму жолдарын көрсетуге арналған.
О.Исмагуловтың, А. Исмагулованың "қазақ халқының шығу тегі"атты кітабы жарық көрді. Осы кезеңде О.Исмагулов пен А. Исмагулованың "Қазақ халқы және ата тегі" және "Әйтеке би (тарихи – антропологиялық зерттеу)"атты екі кітабын жазу жұмыстары жүргізілуде.
Бүгінгі күні институт қорларында Қазақстан бойынша археологиялық жұмыстар нәтижесінде алынған 9768 олжа уақытша сақталуда. Оның ішінде: металдан жасалған бұйымдар – 851 дана, сүйектен жасалған бұйымдар – 13 дана, ағаштан жасалған бұйымдар – 7 дана, тастан жасалған бұйымдар – 4258 дана, тұтас керамикалық ыдыстар – 42 дана, керамика фрагменттері – 4597 дана.
Археологиялық материалды алғашқы өңдеу зертханасының маңызды бағыттарының бірі керамиканы зерттеу және талдау, атап айтқанда ежелгі қыш өндірісінің техникасы мен технологиясын зерттеу болып табылады. 2018-2019 жылдары зертханада энеолит дәуірінен бастап ерте темір дәуіріне дейінгі қоныстар мен қорымдардан 183 керамикалық ыдыс зерделеніп, реконструкцияланды. Сондай-ақ, зертхана мамандары археологиялық металды алғашқы сақтауды жүзеге асырады. Зертхана қызметкерлері 106-ға жуық бұйымды өңдеді.

Серіктестер
1. Корея Республикасының мәдени мұраны зерттеу ұлттық институты
2. Нара ұлттық мәдени құндылықтарды зерттеу институты Nara National Research Institute for Cultural Properties
3. Ресей Ғылым академиясының Сібір бөлімшесінің археология және этнография институты
4. Ресей Ғылым академиясының Сібір бөлімшесінің археология және этнография институтының Омбы филиалы
5. Атындағы археология институты "РМҚК Ә. х. Марғұланның" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Ғылым комитетінің
6. "Қазақ тағамтану академиясы"ЖШС
7. Назарбаев Университеті
8. Ақмола облысының мәдениет, мұрағаттар және құжаттама басқармасының "тарихи-мәдени мұраны қорғау және пайдалану орталығы" КММ
9. Қарағанды облысының мәдениет, мұрағаттар және құжаттама басқармасының "тарихи-мәдени мұраны қорғау орталығы" КМҚК
10. География институтының Астанадағы филиалы
11. Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігінің "Берел" мемлекеттік тарихи-мәдени қорық-мұражайы
12. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің "Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университеті" ШЖҚ РМК
13. Арқалық мемлекеттік педагогикалық институты. Ы. Алтынсарин білім және ғылым Министрлігі Қазақстан Республикасы
14. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің Павлодар мемлекеттік педагогикалық университеті
15. "Kazakh Tourizm" ҰК АҚ
16. "Qazaqgeography" РҚБ

БАСЫЛЫМДАР
Бес жылда 40 кітап жарық көрді: 18 монография, 2 ескерткіштер жинағы, 2 жылдық ғылыми басылым, 3 ғылыми мақалалар жинағы, 2 халықаралық бірлескен каталог, 11 уақытша көрме каталогтары, 1 альбом және 1 әдістемелік құрал.
c 2014
1. Бейсенов а.з., Варфоломеев В. В., Қасеналин А. Е. Орталық Қазақстанның Беғазы-Дәндібай мәдениетінің ескерткіштері. – Алматы: "Хикари", 2014. – 191 б.
2. Артюхова О.А., Мамыров т. б. Сарыарқаның тас ғасыры. – Алматы: "Хикари", 2014. – 295 Б.
2015
3. "Кенесары-хан және басшы: мәселелер және ізденістер". – Астана, 2015. – 124 б.
4. Сарыбеков м., Елеуов М., Абдуалы А., Жолдасбаев С., Талеев Д., Серикбаев Е., Акымбек Е., Есенов С. по ул. Великой. - Тараз: Таразский университет, 2015. - 293 С.
2016
5. Ахметжан Қ. Қазақтың отты қаруларының тарихы. «Қазына». 1-шығарылым. – Астана: ҚР Ұлттық музейі, 2016. – 320 б.
6. Ұлттық музей топтамасындағы қазақтың зергерлік өнері. «Қазына». 2-шығарылым. – Ювелирное искусство казахов в коллекции Национального музея. «Казына». Выпуск 2. – Jewelry art of kazakhs in collection of the National museum. “Kazyna”. Volume II. – Астана: ҚР Ұлттық музейі, 2016. – 304 б.
7. Ғасырлар алтыны. Ұлттық музейдің алтын және күміс бұйымдарының топтамасы. «Қазына». 3-шығарылым. – Золото веков. Коллекция предметов из золота и серебра Национального музея. «Казына». Выпуск 3. – Gold of ages. Collections of Gold and Silver of the National museum of Kazakhstan. “Kazyna”. Volume III. – Астана: ҚР Ұлттық музейі, 2016. – 368 б.
8. Ежелгі түркі мәдени-мемориалдық кешені Шивээт улаан. – Алматы: Полиграфкомбинат, 2016. – 272 б.
9. Шәкір Әбеновтің күй мұрасы. – Астана, 2016. – 69 б.
10. Қазақ даласындағы сақтар мен савроматтар: мәдениеттердің байланысы. Сб. мақала. – Алматы: Полиграфкомбинат, 2016. – 252 б.
11. Еуразияның ежелгі және ортағасырлық көшпенділерінің діні мен дүниетаным жүйесі. Сб. мақала. – Алматы, 2016. – 152 б.
2017
12. Смағұлов О. Происхождение казахского народа. – Алматы, 2017. – 196 с.
13. Оңғар А. Қазақстанның ежелгі тұрғындарының жерлеу ғұрпы. – Алматы: Ә.Х. Марғұлан ат. Археология институты, 2017. – 252 б.
14. Оңғар А., Ольховский В.С., Астафьев А., Дарменов Д. Древние святилища Устюрта и Восточного Приаралья. – Алматы: Институт археологии им. А.Х. Маргулана, 2017. – 320 с.
15. Елеуов М., Талеев Д., Есенов С. Шу өңірінің ортағасырлық ұзын қорғанды қалалары. – Алматы: Қазақ университеті, 2017. – 113 б.
16. Ұлы дала мұралары. 1-шығарылым. Жылдық ғылыми басылым. – Наследие Великой степи. Выпуск 2. Научный ежегодник. – Астана, 2017. – 252 б.
17. Қазақстанның тарихи-мәдени мұра нысандары: зерттеу, сақтау және пайдалану. Әдістемелік-көмекші құрал – Астана, 2017. – 144 б.
2018
18. Хұсайынұлы М., Ахмерұлы Қ. Алтай-Қобда қазақтарының домбыра және сыбызғы күйлері. «Қазына». 4-шығарылым. – Астана: ҚР Ұлттық музейі, 2018. – 720 б.
19. Қазақстан Республикасының Тарих және мәдениет ескерткіштерінің жинағы. Ақмола облысы. 1-шығарылым. Ерейментау ауданы. – Свод памятников истории и культуры Акмолинской области. Выпуск 1. Ерейментауский район. – Астана: ҚР Ұлттық музейі, 2018. – 256 б.
20. Қазақ даласы әміршілерінің алтыны. Корея мен Қазақстан бірлескен каталог. = Золото властелинов Казахских степей. Совместный каталог Республики Корея и Республики Казахстан. – Тэджон, 2018. – 631 б. – қазақша, орысша
21. 카자흐스탄 초원의 황금문화. Gold of the elite of Kazakh steppes. – Daejeon: National Research Institute of Cultural Heritage, National Museum of the Republic of Kazakhstan, 2018. – p. 443. – korean
22. Әулие атаның қасиетті жерлері. – Астана, 2018. – 216 б.
23. Қазақстанның тарихи-мәдени нысандары мен жалпыға ортақ қажылық орындарының альбомы. – Астана: ҚазОРҒЗИ, 2018. – 496 б.
24. Ұлы дала мұрасы: зергерлік өнер жауһарлары. I-том. Ғасырлар қойнауынан. Көрме каталогы. – Наследие Великой степи: шедевры ювелирного искусства. Том I. Из глубин веков. Каталог выставки. – Астана: Национальный музей Республики Казахстан, 2018. – 252 б. – қазақша, орысша.
25. Ұлы дала мұрасы: зергерлік өнер жауһарлары. II-том. Дәстүрлер мен инновациялар. Көрме каталогы. – Heritage of the Great Steppe: masterpieces of jewelry art. Volume II. Tradition and innovation. The exhibition catalogue. – Наследие Великой степи: шедевры ювелирного искусства. Каталог выставки. Том II. Традиции и инновации. – Астана, 2018, – 352 с.
26. Ұлы дала мұрасы: зергерлік өнер жауһарлары. III-том. Ұлы Дала әміршілерінің жауһарлары. Көрме каталогы. – 大草原的遗产：珠宝艺术杰作。第三卷。伟大的草原领主们的艺术杰作。展览目录。– Heritage of the Great Steppe: masterpieces of jewelry art. Volume III. Masterpieces of the lords of the Great Steppe. The exhibition catalogue. – Наследие Великой степи: шедевры ювелирного искусства. Том III. Шедевры Властителей Великой степи. Каталог выставки. – Астана, 2018, – 370 с. – Қазақша, қытайша, ағылшынша, орысша.
27. Ұлы дала мұрасы: зергерлік өнер жауһарлары. IV-том. Көшпелілер өнерінің бейнелер әлемі. Көрме каталогы. – Dziedzictwo wielkiego stepu: arcydzieła sztuki jubilerskiej. Tom IV. Świat sztuki nomadów. Katalog wystawy. – Heritage of the Great Steppe: masterpieces of jewelry art. Volume IV. The world of art images of nomads. The exhibition catalogue. – Наследие Великой степи: шедевры ювелирного искусства. Том IV. Мир образов искусства номадов. Каталог выставки. – Астана, 2018, – 364 б. – Қазақша, полякша, ағылшынша, орысша.
28. Ұлы дала мұрасы: зергерлік өнер жауһарлары. V-том. Өнер тілі. Көрме каталогы. – 대초원의 유산: 금은세공술의 대작. Tom V. 예술의 언어. 안내 책자. – Heritage of the Great Steppe: masterpieces of jewelry art. Volume V. Art language. The exhibition catalogue. – Наследие Великой степи: шедевры ювелирного искусства. Том V. Язык искусства. Каталог выставки. – Астана, 2018. – 476 с. – Қазақша, корейше, ағылшынша, орысша.
2019
29. Болат Сарыбаев. Қазақтың музыкалық аспаптары. «Қазына». 5-шығарылым. – Болат Сарыбаев. Казахские музыкальные инструменты. «Казына». Выпуск 5. Под ред. А. Онгарулы. – Нұр-Сұлтан: ҚР Ұлттық музейі, 2019. – 352 б.
30. Мусагажинова А., Хатран Д., Синявский Ю.А. Қазақы ас: дәстүр мен дәм. Казахская кухня: вкус и традиции. Kazakh kitchen: taste and traditions. – Нур-Султан: РОО "Qazaqgeography", 2019. – 285 б.
31. 카자흐스탄 제티수지역의 고분문화 (Ancient tombs in Zhetisu Kazakhstan). – Daejeon: National Research Institute of Cultural Heritage, National Museum of the Republic of Kazakhstan, 2019. – p. 400. – korean
32. Ұлы Дала мұралары. 2-шығарылым. Жылдық ғылыми басылым. – Наследие Великой степи. Выпуск 2. Научный ежегодник. – Нұр-Сұлтан, 2019. – 256 б.
33. Қазақстан Республикасының Тарих және мәдениет ескерткіштерінің жинағы. Ақмола облысы. 2-шығарылым. Целиноград ауданы. – Свод памятников истории и культуры Акмолинской области. Выпуск 1. Ерейментауский район. – Нұр-Сұлтан, 2019. – 160 б.
34. Сарыарқа және Алтын орда: уақыт пен кеңістік. – Нұр-сұлтан, 2019. – 100 б.
35. Ұлы Дала: тарих пен мәдениет. I-том. Мәдени шығу тек пен сабақтастық. Көрме каталогы. – Великая степь: история и культура. Том I. Истоки и преемственность культур. Каталог выставки. – The Great Steppe: history and culture. Volume I. The origins and continuity of culture. The exhibition catalogue. – Астана, 2019. – 320 б.
36. Ұлы Дала: тарих пен мәдениет. II-том. Жылқы және салт атты. Көрме каталогы. – Великая степь: история и культура. Том II. Конь и всадник. Каталог выставки. – The Great Steppe: history and culture. Volume II. Horse and rider. The exhibition catalogue. Под ред. А. Онгарулы. – Нур-Султан, 2019. – 300 б.
37. Ұлы Дала: тарих пен мәдениет. III-том. Көне түркілер әлемі. Көрме каталогы. – Великая степь: история и культура. Том III. Мир древних тюрков. Каталог выставки. – The Great Steppe: history and culture. Volume III. The world of the ancient turks. The exhibition catalogue. Под ред. А. Онгарулы. – Нур-Султан, 2019. – 454 с.
38. Ұлы Дала: тарих пен мәдениет. IV-том. Ұлы көш: бұйымдар мен идеялардағы ғұндар мен сарматтардың мұралары. Көрме каталогы. – Büyük Bozkır: Tarih ve Kültür. Cilt IV. Büyük göç: ürün ve fıkirlerdeki Hunlar ve Sarmatların mirası. Sergi kataloğu. – The Great Steppe: history and culture. Volume IV. The Great Navigation: heritage of the hunes and sarmates in things and ideas. The exhibition catalogue. – Великая степь: история и культура. Том IV. Великое кочевание: наследие гуннов и сарматов в вещах и идеях. Каталог выставки. Под ред. А. Онгарулы. – Нур-Султан, 2019. – 308 б.
39. Ұлы Дала: тарих пен мәдениет. V-том. Дала сәні: костюм мен тоқыма. Көрме каталогы. – The Great Steppe: history and culture. Volume V. Steppe fashion: suit and textile. The exhibition catalogue. – Великая степь: история и культура. Том V. Степная мода: костюм и текстиль. Каталог выставки. Под ред. А. Онгарулы. – Нур-Султан, 2019. – 360 б.
40. Ұлы Дала: тарих пен мәдениет. VI-том. Ежелгі технологиялар. Көрме каталогы. – The Great Steppe: history and culture. Volume VI. Ancient technologies. The exhibition catalogue. – Великая степь: история и культура. Том VI. Древние технологии. Каталог выставки. Под ред. А. Онгарулы. – Нур-Султан, 2019. – 360 б.